Combineren in de natuurlijke moestuin

groenten kweken volgens het systeem 'Schijnbare Chaos'

Het is er, het langverwachte tweede boek van Frank Anrijs. Een boek dat ons in detail meeneemt naar het systeem van combineren dat bij Yggdrasil al vele jaren zeer succesvol wordt toegepast. Een systeem dat luistert naar de naam “Schijnbare Chaos”. Het boek is ontstaan vanuit de vele vragen naar meer toelichting en uitleg die de auteur kreeg over hun manier van combineren. In zijn eerste boek, “Zeven stappen naar een Natuurlijke Moestuin” werd er kort en summier ingegaan op dit thema en de interesse van de moestuinier was duidelijk gewekt, maar er was nood aan meer duiding.

En hier is het dan. Een volledig boek gewijd aan combinatieteelt, een verhelderend praktijkboek dat eigenlijk elke (moes-)tuinier zou moeten lezen. Al was het maar om de blik te verruimen, om te zien dat er andere mogelijkheden zijn dan het telen van groenten op rijen of in een systeem van wisselteelt. Groenten kweken volgens het systeem van schijnbare chaos leunt volgens de auteur het dichtst aan bij de logica van de natuur, heeft zijn efficiëntie bewezen in het beheer en voorkomen van plagen en geeft nog eens een verhoogd rendement er bovenop. En dat het systeem een streling is voor het oog om zo van je moestuin nagenoeg een siertuin te maken, nemen we er graag bij.

Frank Anrijs bouwt zijn verhaal op vanuit het perspectief van een plaaginsect, een koolwitje en een slak bijvoorbeeld. Hij legt naadloos uit hoe deze plaaginsecten naar onze groenten en tuin kijken, hoe ze afgaan op geuren, kleuren en vormen. Aan de hand van deze logica, die op zich al zeer verrijkend en boeiend is, geeft hij aan waarom het combineren van groenten en kruiden volgens kleur, geur, vorm, textuur en grootte zo doeltreffend is. Hij maakt hierbij relevante zijsprongen en vergelijkingen met andere systemen zoals het telen op rijen of via wisselteelt. En hij slaagt erin om je in een duidelijke en toegankelijke taal te overtuigen van het combineren volgens het systeem van schijnbare chaos. De invalshoek is origineel en leerrijk, de 20 jaar ervaring van zijn ouders en hemzelf maken het verhaal geloofwaardig.

Na het theoretische gedeelte duikt de auteur met jou de praktijk in. Hoe ga je nu best zelf aan de slag, welke stappen dien je te volgen? Welke fouten kan je eventueel maken? Er worden talloze combinaties uit de praktijk tot in detail behandeld, mooi en duidelijk geïllustreerd met foto’s en tekeningen en steeds vertrekkend vanuit drie basisschema’s met golvende lijnen en duidelijke afmetingen. Hij heeft het ook over het creëren van randen, het inpassen van kruiden en bloemen, van meerjarige groenten en reuzen zoals courgette en Nieuw-Zeelandse spinazie. Het boek is echt wel een leidraad die je in staat moet stellen om het ook zelf in je eigen tuin toe te passen. Waardevol is tevens ook dat Frank Anrijs het heeft over hun eigen mislukkingen en fouten, hun eigen zoektocht om te komen tot wat hen vandaag zo uniek maakt. Hij stelt je ook gerust, in die zin dat er geen goede of slechte wijze is, dat combineren op zich al een waardevolle uitbreiding kan zijn van je huidige manier van moestuinieren.

Het boek heeft het voordeel dat het geschreven is vanuit een immense praktijkervaring en als dusdanig een manier van combineren beschrijft die bewezen heeft te werken. Het is echter ook een gemiste kans om dit, ondanks de gedegen argumentatie, meer wetenschappelijk te onderbouwen. Zo is het gebrek aan bronnen en literatuurlijst toch een spijtige zaak. Het zou alles nog geloofwaardiger maken en een aanzet kunnen geven voor zij die over bepaalde zaken nog meer in de diepte willen graven.

Bovenstaande kritische noot doet niets af aan de waarde van het boek, laat dit duidelijk zijn. Het boek is mijns inziens een echte verrijking voor iedere tuinier, want alhoewel de auteur er niets over zegt, het systeem van combineren volgens de beschreven principes is evenzeer van toepassing in de siertuin, klein of groot, stadstuin of landgoed